Can, could, be able to, be allowed to – umiejętność i pozwolenie
Poświęciliśmy już sporo uwagi czasownikom can i could, ale ucząc się ich zastosowania, nie sposób pominąć wyrażeń be able to i be allowed to, mimo że nie mamy w tym przypadku do czynienia z czasownikami modalnymi.
Wyobraźmy sobie, że chcielibyśmy powiedzieć takie zdanie:
| Chciałbym pojechać nad morze. |
Na pewno wiecie, że po angielsku wyglądałoby to tak:
| I'd like to go to the seaside. |
Proste, prawda? A jeśli zamiast czasownika pojechać, chcielibyśmy użyć czasownika umieć?
| Chciałbym umieć jeździć na nartach. |
Czy w tej sytuacji również moglibyśmy zastosować wzór z naszego przykładu o wyjeździe nad morze? Sprawdźmy:
Nie, nie, nie! Od razu skreślamy tę wersję, żeby nikomu się nie utrwaliła błędna forma. A dlaczego jest błędna? Musimy tu odwołać się do zasad, które dotyczą użycia czasowników modalnych (pisaliśmy już o nich we wstępie do tego działu). Przypomnijmy pokrótce te zasady.
- Czasowniki modalne nie występują jako to-infinitive.
Jak zatem wybrnąć z sytuacji, kiedy chcemy uzyć czasownika umieć, a wybrana struktura wymaga formy to-infinitive? Stosuje się wtedy jakieś zabiegi, np. czasownik can wymienia się na be able to.
| can | » | be able to |
Nasz przykład będzie miał więc taki angielski odpowiednik:
| I'd like to be able to ski. |
- Czasowniki modalne nie występują jeden obok drugiego oraz nie pojawiają się obok operatorów.
A zatem znowu — tam, gdzie ze względu na znaczenie byłoby to konieczne, trzeba zastosować jakiś wybieg. Z pomocą kolejny raz przychodzi be able to:
| We should be able to complete the project by tomorrow. We |
Powinniśmy móc skończyć projekt do jutra. |
| She must be able to do such a simple thing! She |
Na pewno potrafi zrobić coś tak prostego! |
| I won't be able to help you, I'm sorry. I |
Nie będę mógł ci pomóc, przepraszam. |
- Czasowniki modalne nie tworzą formy z końcówką -ed/-d (w związku z tym również przeczenia i pytania z operatorami nie wchodzą w grę).
Jak zatem rozwiązać kwestię czasownika móc, umieć w czasach, które wymagają użycia tzw. drugiej lub trzeciej formy czasownika? Po pierwsze, w niektórych kontekstach sprawdza się czasownik could. Koniecznie przeczytajcie, co o nim napisaliśmy w odrębnej zakładce. Tutaj tylko pokrótce przypomnimy, że:
Could można wykorzystać np. do mówienia o umiejętności w czasie przeszłym:
| He could play the guitar at the age of six. | Jako sześciolatek umiał grać na gitarze. |
Inne zastosowanie czasownika could dla przeszłości to mówienie o potencjalnych możliwościach:
| Why didn't you say you were in trouble? I could have helped you. | Dlaczego nie powiedziałeś, że masz kłopoty? Mogłam ci pomóc. |
Czasownika could używamy też, gdy określamy stopień prawdopodobieństwa jakiegoś minionego zdarzenia, np:
| He could have missed the train. | Być może spóźnił się na pociąg. |
A co z innymi sytuacjami, w których could też nam nie pomoże? Wtedy przyda się... be able to. Tak, znowu! Spójrzcie na przykłady:
| I won't have been able to look through your documents until I have finished this project. | Nie będę mógł (= nie będę w stanie) przejrzeć twoich dokumentów, dopóki nie skończę tego projektu. (future perfect) |
| We haven't been able to contact her since June. | Nie możemy się z nią skontaktować od czerwca. (present perfect) |
could czy be able to
Wyrażeniebe able to może oczywiście wystąpić w formie czasu przeszłego, czyli:
| was able to |
| were able to |
Nasuwa się tu pytanie, czym się to różni od czasownika could, którego — jak pisaliśmy wyżej — również używamy do mówienia o przeszłości?
Cieszymy się, że zachowujecie czujność i już spieszymy z wyjaśnieniem. Formę was/were able to wybieramy w sytuacjach, gdy chcemy podkreślić, że jakaś czynność została wykonana, czyli byliśmy w stanie i zdołaliśmy coś zrobić, np:
| After several failed attempts, I was finally able to ask him a few questions. | Po kilku nieudanych próbach, w końcu zdołałem zadać mu kilka pytań. |
| After a few hours of negotiations, we were able to get a favourable offer. | Po kilu godzinach negocjacji, udało nam się dostać korzystną ofertę. |
W tych przykładach równoważne znaczeniowo byłyby czasowniki manage (to do something), succeed (in doing something), ale nie could, ponieważ could stosujemy, gdy mowa jest o ogólnej umiejętności.
Natomiast w formie przeczącej możliwe jest użycie zarówno wasn't/weren't able to, jak i couldn't:
| Despite long negotiations, we weren't able to get a favourable offer. | Mimo długich negocjacji, nie udało nam się dostać korzystnej oferty. |
| Despite long negotiations, we couldn't get a favourable offer. | |
| Although I tried really hard, I wasn't able to convince her. | Mimo, że bardzo się starałem, nie zdołałem jej przekonać. |
| Although I tried really hard, I couldn't convince her. |
allowed to
Pozostaje do omówienia inny odpowiednik can, czyli bierna forma czasownika allow.
| allow | pozwolić |
Czasownik allow w stronie biernej:
| be allowed to |
Wiemy, że czasownik can oznacza także móc w sensie pozwolenia, a zatem wszędzie tam, gdzie chcemy wyrazić taki kontekst, można skorzystać z wyrażenia be allowed to, które umożliwia mówienie o pozwoleniu (lub jego braku, w przypadku formy przeczącej) także w innych czasach.
| We're not allowed to eat in class. | Nie wolno nam jeść podczas lekcji. |
| I'm allowed to go for a short walk once a day. | Mogę wyjść na krótki spacer raz dziennie. |
| Were you allowed to use dictionaries during the exam? | Mogliście korzystać ze słowników podczas egzaminu? |
| Will we be allowed to throw parties? | Będziemy mogli urządzać imprezy? |
| I've always been allowed to stay out till late. | Zawsze było mi wolno zostawać poza domem do późna. |
Uff... I to by było na tyle. A jak coś nam się przypomni, to dopiszemy. Obserwujcie zatem stronę i poszczególne zakładki.
