Rodzaj w języku angielskim

Inżynierka, czyli One small step for woman… one giant leap for womankind

Chcemy zwrócić Waszą uwagę na bardzo ciekawe językowo i społecznie zagadnienie, jakim jest rodzaj (po angielsku gender). Ponieważ jest to temat-rzeka, prześlizgniemy się tylko po jego (jej?) powierzchni, zachęcając Was do samodzielnych poszukiwań dalszych informacji.

Zanim zaczniemy, przypomnijmy symbole odpowiadające płciom – dla ułatwienia będziemy się nimi posługiwać w tekście.

rodzaj w języku angielskim

Wiecie zapewne, że – w przeciwieństwie do języka polskiego, gdzie fotel jest rodzaju męskiego, kanapa rodzaju żeńskiego a krzesło rodzaju nijakiego – rzeczowniki angielskie nie mają przypisanego rodzaju. Ma to swoje zalety – nie musimy na przykład pamiętać o odmianie przymiotników. Wygodny, wygodna i wygodne to w angielskiej wersji comfortable.

comfortablecomfortable

wygodny

Rodzaj w języku angielskim widoczny jest tylko w przymiotnikach dzierżawczych i zaimkach:

Większość rzeczowników, które odnoszą się do osób, tylko poprzez użycie właściwego zaimka mówi nam, czy chodzi o nauczyciela czy nauczycielkę, lekarza czy lekarkę, studenta czy studentkę, kuzyna czy kuzynkę, np:

Mamy jednak sporą grupę rzeczowników, które odnoszą się do konkretnej płci:

girlgirl

dziewczyna

boyboy

chłopiec, chłopak

womanwoman

kobieta

manman

mężczyzna

Również członkowie rodziny mają swoje odpowiedniki przeciwnej płci:

grandmothergrandmother

babka, babcia

grandfathergrandfather

dziadek

auntaunt

ciotka

uncleuncle

wujek

W formalnej korespondencji czy kontaktach możemy się zwrócić odrębnym słowem do kobiety lub mężczyzny:

Podział na płeć widoczny jest także gołym okiem w wyższych sferach:

queenqueen

królowa

kingking

król

Rzeczownikom, w których końcówka -man sugeruje płeć męską, odpowiadają rzeczowniki z końcówką -woman:

Inna żeńska końcówka to -ess:

Spójrzcie jeszcze na inne przykłady, które nie mieszczą się w żadnej z powyższych grup:

Jeśli chodzi o zawody, zwolennicy języka neutralnego rodzajowo kręcą nosami na taki podział. Ich zdaniem, bardziej odpowiednie są nazwy, które nie sugerują płci, a tym samym nie powodują krzywdzących uprzedzeń, np:

male, female

Z drugiej strony, do zawodów, które tradycyjnie przypisywane są kobietom lub mężczyznom, czasem dodawany jest przymiotnik female lub male, aby zaznaczyć płeć osoby, np:

W języku polskim batalia toczy się o powrót do feminatywów – żeńskich odpowiedników zawodów, które wielu osobom kojarzą się tylko z formą męską. Proponowane formy to np. inżynierka, architektka, psycholożka, kierowczyni.

żeńskie i męskie nazwy zwierząt

Kolejna grupa rzeczowników angielskich, w których mamy rozróżnienie na rodzaj żeński i męski, to nazwy zwierząt, np:

Mr, Mrs, Miss, Ms

Kiedy na początku lat 70. w Stanach Zjednoczonych w ramach dodatku do New York Magazine ukazało się pismo Ms, jego tytuł stanowił dla niektórych zagwozdkę. W znakomitym eseju The His'er Problem, Anne Fadiman przytacza anegdotę o rozmowie w sprawie pracy, podczas której zapytana o ulubioną prasę, nie wiedziała, jak prawidłowo wymówić tytułu nowego pisma. W tamtych czasach Ms (czytane /məz/ lub /mɪz/), czyli forma tytularna dziś stosowana powszechnie wobec kobiet, które nie chcą zaznaczać swojego stanu cywilnego, była czymś nowym. W użyciu były dotychczas tylko dwie formy: Mrs dla mężatek i Miss dla panien. Ponieważ język określa rzeczywistość, dla kobiet bardzo istotne było wprowadzenie nowego słowa, które dawałoby im podmiotowość w oderwaniu od krzywdzących patriarchalnych konotacji.

W języku polskim na szczęście mamy uniwersalną formę pani, a panna czy panienka trącą myszką, choć z jakiegoś powodu niektóre formularze w rubryce „stan cywilny” nadal narzucają pannę zamiast nowoczesnego stanu wolnego.

Mężczyźni nie mają takiego problemu. Nie przewidziano dla nich form tytularnych, które wskazywałyby na fakt pozostawania w związku małżeńskim lub nie. Mężczyzna to zawsze Mr.

O co w tym wszystkim chodzi? Serdecznie polecamy esej The His'er Problem – znajdziecie go w zbiorze
Ex Libris: Confessions of a Common Reader, który był też wydany w polskim tłumaczeniu przez wydawnictwo Znak pod tytułem Ex Libris. Wyznania Czytelnika (ciśnie się na usta: i czytelniczki!), a jeśli nie uda się Wam do niego dotrzeć, warto zapoznać się przynajmniej z analizami, które sprowokował, np tą.

gender-neutral pronouns, czyli zaimki neutralne rodzajowo

Nie możemy pominąć milczeniem osób, które nie identyfikują swojej płci na podstawie podziału na kobiety i mężczyzn (po angielsku non-binary lub genderqueer). Tradycyjny podział na dwie płcie, a co za tym idzie na odpowiadające im zaimki, jest dla tych osób wykluczający. Dlatego najczęściej wybierane są zaimki they, their, them, czyli te, które standardowo przewidziane są dla liczby mnogiej i nie sugerują płci. Nie jest to jednak rozwiązanie doskonałe, podobnie jak stosowanie zaimka one.

Rzadsze w użyciu są zaimki określane jako Spivak pronouns, które zaproponował amerykański matematyk Michael David Spivak. Znaleźliśmy dla Was obszerny artykuł ze szczegółowym omówieniem tematu.

W artykule z dziennika The Guardian możecie natomiast zapoznać się z wynikami badań potwierdzającymi, że neutralne zaimki, czyli takie, które nie określają płci, mają wpływ na zniesienie mentalnych uprzedzeń, które faworyzują płeć męską, a także na wzrost pozytywnego nastawienia wobec kobiet oraz osób LGBT.

everyone – he, she, they?

Czy mężczyźni chcieliby być określani zaimkiem czy rzeczownikiem przypisanym płci żeńskiej? Wyobraźmy sobie grupkę mężczyzn, do których ktoś woła na powitanie: Cześć, babeczki! Chyba łatwo przewidzieć reakcję, prawda? Zwłaszcza w niektórych kręgach...

Trudno się więc dziwić kobietom, że nie zgadzają się na dominację męskich form tam, gdzie chodzi również o kobiety. Przykładem z języka angielskiego mogą tu być sytuacje, w których pojawiają się znane Wam zapewne zaimki dla 3. osoby liczby pojedynczej:

Everyone, czyli każdy – to przecież mężczyzna lub kobieta. Dlaczego zatem kobiety miałyby przymknąć oko na taki przykład:

Przyznacie chyba, że brak w tym logiki? Sensowniejsze od ograniczającej męskiej formy jest zatem dodanie opcji żeńskiej – w języku polskim sprawę załatwia zaimek swój, który nie ma odpowiednika angielskiego.

Mogłoby być po problemie, tyle że takie rozwiązanie nie zawsze wypada fortunnie pod względem stylistycznym, o czym możecie posłuchać w tym materiale.

Jak widzicie, najmniej kłopotliwym zaimkiem w takich sytuacjach okazuje się być they, mimo że jest to zaimek przeznaczony dla liczby mnogiej, a everyone to liczba pojedyncza.

Dla tych, którzy marszczą nosy na womansplaining, dla równowagi znaleźliśmy informacje na temat they w materiale z męskim lektorem.